بدن از کدام قسمت یا عضو شروع به پیر شدن میکند؟

پیری یک فرآیند طبیعی است که با گذشت زمان در بدن انسان اتفاق می‌افتد و تاثیرات آن را می‌توان در بسیاری از اندام ها و سیستم‌های بدن مشاهده کرد. در حالی که نمی‌توانیم از پیری جلوگیری کنیم، اما می‌توانیم با تغییرات در سبک زندگی و تغذیه، روند پیری را به تأخیر انداخته و کیفیت زندگی خود را در دوران پیری بهبود بخشیم. با توجه به استرس‌های روزافزون، تغییرات جسمی و بیماری‌های مرتبط با افزایش سن بیشتر از پیش ملموس می‌شوند. به همین دلیل، تحقیقات و توصیه‌های مختلفی در راستای درمان و جلوگیری از پیری سریع منتشر شده است. یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای کند کردن روند پیری، تغذیه مناسب است. گنجاندن غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، چربی‌های سالم، و مواد مغذی ضروری در رژیم غذایی روزانه می‌تواند به حفظ سلامت پوست و ارگان‌های داخلی کمک کرده و تأثیرات پیری را کاهش دهد. این مقاله به بررسی پیری در اندام ها پرداخته و برخی از بهترین غذاهای ضد پیری را معرفی می کند که می‌توانند به کند شدن فرآیند پیری و بهبود سلامت شما در دوران پیری کمک کنند.

پیری چیست و چه اتفاقی می افتد؟

امروزه بیشتر مردم می‌توانند انتظار داشته باشند که به شصت سالگی و بالاتر برسند. کشور های جهان شاهد رشد هم در اندازه و هم در نسبت جمعیت سالمندان هستند. تا سال ۲۰۳۰، ۱ نفر از هر ۶ نفر در جهان ۶۰ ساله یا بیشتر خواهند بود. در این زمان، سهم جمعیت ۶۰ ساله و بالاتر از ۱ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۰ به ۱.۴ میلیارد نفر افزایش خواهد یافت. تا سال ۲۰۵۰، جمعیت افراد ۶۰ ساله و بالاتر در جهان دو برابر خواهد شد (۲.۱ میلیارد نفر). تعداد افرادی که ۸۰ ساله یا بیشتر هستند، پیش‌بینی می‌شود که بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۵۰ سه برابر شود و به ۴۲۶ میلیون نفر برسد.

به طور سنتی، سن ۶۵ سال به عنوان آغاز دوران پیری شناخته شده است. اما این تصمیم بیشتر بر اساس سن تقویمی بود تا سن بیولوژیک. سال‌ها پیش، سن ۶۵ به عنوان سن بازنشستگی در آلمان، اولین کشوری که برنامه بازنشستگی را ایجاد کرد، انتخاب شد. در سال ۱۹۶۵ در ایالات متحده، سن ۶۵ به عنوان سن صلاحیت برای بیمه سلامت تعیین شد. این سن نزدیک به سن بازنشستگی واقعی بیشتر افراد در جوامع پیشرفته اقتصادی است.

همه ما علائم آشکار پیری را می‌شناسیم، چین و چروک‌های پوستی، موی سفید، حالت کمی خمیده، و شاید هم تجربه لحظاتی فراموشی. بدن ما از ۱۳ تریلیون سلول تشکیل شده است. بافت‌ها و ارگان‌های بدن ما هرکدام مجموعه‌ای از همین سلول‌ها هستند. از لحظه تشکیل جنین، هرکدام از سلول‌های ما و به تبع آن، بافت‌ها و ارگان‌هایمان فرآیند پیری را آغاز می‌کنند. در اوایل زندگی، هنوز در حال رشد هستیم و تعداد سلول‌هایی که داریم افزایش می‌یابد. سلول‌ها پیر می‌شوند، اما به قدری کم که نمی‌توانیم تغییرات آن را مشاهده کنیم فقط رشد و تکامل بدن را می‌بینیم. در زمینه تحقیقات پیری، نظرات مختلفی درباره آغاز فرآیند پیری وجود دارد. برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که پیری قبل از تولد آغاز می‌شود، زیرا آسیب‌های سلولی می‌توانند در سلول‌های جنسی والدین یا در طول لقاح انباشته شوند. از طرف دیگر، برخی دیگر معتقدند که پیری از زمان بلوغ جنسی شروع می‌شود.

در یک مقطع از زندگی، معمولاً در دهه ۳۰ زندگی، نشانه‌های آشکار پیری شروع به نمایان شدن می‌کنند. این تغییرات را می‌توان در پوست، استخوان‌ها و مفاصل، سیستم‌ قلبی و عروقی، گوارشی و عصبی مشاهده کرد. برخی از تغییرات پیری از اوایل زندگی شروع می‌شوند. به عنوان مثال، متابولیسم بدن از حدود ۲۰ سالگی شروع به کاهش تدریجی می‌کند.

پیری از کدام نقطه آغاز می شود؟

اغلب، اولین علائم پیری از سیستم عضلانی-اسکلتی آغاز می شود. سپس چشم‌ها و بعد گوش ها شروع به تغییر می‌کنند. عملکرد بیشتر ارگان های داخلی نیز با پیری کاهش می‌یابند. عملکرد بدن کمی قبل از سن ۳۰ سالگی به اوج خود می‌رسد و سپس کاهش تدریجی اما مداومی آغاز می‌شود. با این حال، حتی با این کاهش، عملکرد ارگان ها به قوت خود باقی می‌ماند. به عنوان مثال، اگر نیمی از کبد از بین برود، بافت باقی‌مانده برای حفظ عملکرد طبیعی آن کافی است. بنابراین، این اختلالات و بیماری ها هستند که مسئول از دست دادن عملکرد در سنین بالا هستند، نه پیری طبیعی.

فرآیند پیری در سلول‌ها، اندام ها و بافت‌ها

سلول‌ها کمتر می توانند تقسیم ‌شوند و می‌میرند، محصولات زائد انباشته می‌شوند، بافت پیوندی بین سلول‌ها سفت‌تر شده و حداکثر ظرفیت عملکردی بسیاری از ارگان‌ها کاهش می‌یابد.

فرآیند پیری در قلب و رگ‌های خونی

دیواره قلب ضخیم‌تر می‌شود، عضله قلب کارآمدی کمتری پیدا می‌کند (برای پمپاژ همان مقدار خون سخت‌تر کار می‌کند)، آئورت (شریان اصلی بدن) ضخیم‌تر، سفت‌تر شده انعطاف‌پذیری اش کاهش می یابد، بسیاری از شریان‌های بدن، از جمله شریان‌هایی که خون را به قلب و مغز می‌رسانند، به تدریج دچار آترواسکلروز می‌شوند.

فرآیند پیری در استخوان‌ها، عضلات، مفاصل

استخوان‌ها نازک‌تر و ضعیف‌تر می‌شوند، مفاصل سفت‌تر و کمتر انعطاف‌پذیر می‌شوند، غضروف و استخوان در مفاصل شروع به ضعیف شدن می‌کند، بافت عضلانی نیز ضعیف‌تر می‌شود.

فرآیند پیری در سیستم گوارشی

حرکت غذا در سیستم گوارشی کندتر می‌شود، معده، کبد، پانکراس و روده کوچک مقادیر کمتری از مایعات گوارشی تولید می‌کنند.

فرآیند پیری در مغز و سیستم عصبی

تعداد سلول‌های عصبی در مغز و نخاع کاهش می‌یابد، تعداد اتصالات بین سلول‌های عصبی کاهش می‌یابد، ساختارهای غیرعادی، که به نام پلاک‌ها و گره‌ها شناخته می‌شوند، ممکن است در مغز تشکیل شوند.

فرآیند پیری

در چشم‌ها و گوش‌ها

شبکیه نازک‌تر می‌شود، مردمک‌ها سفت‌تر می‌شوند، عدسی‌ها کدرتر می‌شوند، دیواره‌های کانال گوش نازک‌تر می‌شوند، پرده گوش ضخیم‌تر می‌شود.

فرآیند پیری در پوست، ناخن‌ها و موها

پوست نازک‌تر و کمتر کشسان می‌شود، غدد عرق کمتر عرق تولید می‌کنند، ناخن‌ها کندتر رشد می‌کنند، موها خاکی یا سفید می‌شوند و در برخی افراد دیگر رشد نمی‌کنند.

علائم اولیه پیری چیست؟

ما هر کدام با سرعت‌های مختلف و درجات مختلف پیر می‌شویم، برخی از علائم و نشانه‌های رایج پیری عبارتند از: افزایش حساسیت به عفونت، خطر بیشتر ابتلا به گرمازدگی، کاهش جزئی قد به دلیل نازک شدن و از دست دادن ارتفاع استخوان‌های ستون فقرات، شکستگی آسان‌تر استخوان‌ها، تغییرات مفصلی، حالت خمیده بدن، حرکت کندتر و محدودتر، کاهش انرژی کلی، یبوست، بی‌اختیاری ادراری، کاهش اندکی در تفکر و حافظه، کاهش واکنش‌ها و هماهنگی و مشکل در تعادل، کاهش دقت بینایی، کاهش دید محیطی، از دست دادن بخشی از شنوایی، چین و چروک و افتادگی پوست، سفید یا خاکی شدن موها و کاهش وزن.

چیکار کنیم تا دیرتر پیر شویم؟

ما نمی‌توانیم ژن‌های خود را تغییر دهیم و نمی‌توانیم گذر زمان را متوقف کنیم. با این حال، از طریق تغییرات در سبک زندگی، می‌توانیم خطر ابتلا به برخی از بیماری‌ها و شرایطی که با افزایش سن بیشتر می شود را کاهش دهیم. همچنین می‌توانیم با انجام آزمایش‌های غربالگری و واکسیناسیون از بروز بیماری‌ها پیشگیری کنیم.

انجام آزمایش‌های غربالگری می‌توانند بیماری‌ها را در مراحل اولیه و احتمالا قابل درمان شناسایی کنند. با این حال، مزایای احتمالی آزمایش‌های غربالگری با افزایش سن کاهش می‌یابند. در واقع، آزمایش‌های غربالگری گاهی می‌توانند منجر به آسیب شوند. به عنوان مثال، اگر آزمایش مثبت کاذب باشد یعنی نشان دهد که فرد ممکن است به بیماری مبتلا باشد حتی اگر چنین نباشد آزمایش‌های اضافی، پرخطرتر و غیرضروری ممکن است تجویز شود. با پزشک خود مشورت کنید تا مشخص کنید که آیا باید آزمایش غربالگری خاصی انجام دهید یا نه. برای مثال، آزمایش غربالگری برای یک بیماری خاص ممکن است ضروری نباشد اگر ریسک ابتلا به آن بیماری از ابتدا بسیار کم باشد.

انجام واکسیناسیون یکی دیگر از روش های افزایش طول عمر است. رایج‌ترین واکسن‌های توصیه‌شده برای بزرگسالان عبارتند از:

• واکسن آنفولانزا، هر سال
• واکسن پنوموکوکال برای افراد بالای ۶۵ سال و کسانی که در رده سنی ۱۹ تا ۶۴ سال قرار دارند و در معرض خطر عفونت پنوموکوکال هستند (مانند افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن قلبی یا ریوی)
• واکسن کزاز، دیفتری و سیاه‌سرفه (یک بار در هر شرایطی)، و سپس کزاز و دیفتری هر ۱۰ سال یک بار
• واکسن هرپس زوستر (شینگلز) برای افراد بالای ۵۰ سال، حتی اگر قبلاً حمله‌ای از شینگلز داشته‌اند
• واکسن مننژوکوکال اگر شما در معرض خطر خاصی برای این بیماری باشید (با پزشک خود مشورت کنید)
• واکسن ویروس پاپیلومای انسانی، بسته به سن و پروفایل ریسک شما
• واکسن‌های هپاتیت A و هپاتیت B، اگر در دوران کودکی آن‌ها را دریافت نکرده‌اید و اگر در معرض خطر خاصی برای این عفونت هستید.

این‌ها توصیه‌های عمومی برای بزرگسالان سالمند هستند. برای برخی از سالمندان، واکسیناسیون‌های اضافی ممکن است توصیه شود. برای برخی دیگر، مانند افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، برخی واکسن‌های عمومی توصیه‌شده نباید تزریق شوند. برای روشن شدن این موارد، با پزشک خود مشورت کنید.

دیگر راه های افزایش طول عمر ترک سیگار است. سیگار کشیدن مسئول فهرستی طولانی از بیماری‌هاست از بیماری‌های قلبی تا اختلالات ریوی، همه‌ی این بیماری ها می‌توانند در کاهش طول عمر موثر باشند. خواب کافی داشته باشید. بدن شما به استراحت نیاز دارد تا سلول‌ها را ترمیم کند و قلب را استراحت دهد. همچنین، ذهن شما نیاز به خواب دارد تا سالم بماند و دیدگاه خود را در مورد پیری تغییر دهید.

غذاهایی که سرعت پیری را کاهش می دهد؟

با توجه به سطح استرس جوامع، پیری سریع و بیماری‌های مکرر اجتناب‌ناپذیر است. اما تغذیه صحیح می‌تواند فرآیند پیری را آرام کند. غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، چربی‌های سالم، آب و مواد مغذی به سلامت پوست و بدن کمک می‌کنند. پوست اولین نشانه‌های بیماری‌های داخلی را نشان می‌دهد و یک رژیم غذایی ضد پیری بسیار مؤثرتر از کرم‌های ضد پیری است.

غذاهای مفید ضد پیری عبارتند از :

• روغن زیتون بکر  که دارای خواص ضد التهابی بوده و غنی از چربی‌های سالم و آنتی‌اکسیدان‌هاست.
• سبزیجات که غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها بوده و کم کالری است و به محافظت از پوست در برابر اشعه UV کمک می‌کند.
• چای سبز غنی از پلی‌فنول‌هاست که از پیری پوست جلوگیری می‌کند.
• ماهی‌های چرب حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ بوده که از التهاب و مشکلات پوستی پیشگیری می‌کنند.
• شکلات تلخ حاوی پلی‌فنول‌هاست که از آسیب‌های خورشیدی محافظت می‌کند.
• آووکادو غنی از چربی‌های سالم و آنتی‌اکسیدان‌ها بوده و برای حفظ سلامت پوست مفید است.
• گوجه‌فرنگی سرشار از لیکوپن بوده که به محافظت از پوست کمک می‌کند.
• زغال‌اخته‌ غنی از ویتامین‌های A و C، برای محافظت از پوست در برابر آسیب‌های محیطی لازم است.
• مغزها غنی از ویتامین E و چربی‌های سالمند که به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند.
• دانه‌های کتان  حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و اسید چرب امگا ۳ که برای تقویت سلامت پوست مفیدند.
• پاپایا غنی از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هاست که به حفظ جوانی پوست کمک می‌کند.

این غذاها سرشار از مواد مغذی هستند که به کند کردن فرآیند پیری کمک می‌کنند.

جمع‌بندی

پیری یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر زندگی است، اما کیفیت این مسیر در دست ماست. آنچه در طول زندگی می‌خوریم، چطور می‌خوابیم، چقدر تحرک داریم و چگونه با استرس‌های روزمره مواجه می‌شویم، همگی در سرعت و شدت روند پیری ما نقش دارند. گرچه نمی‌توان زمان را متوقف کرد، اما می‌توان آن را با آگاهی، انتخاب‌های درست و مراقبت مستمر، کند کرد و لذت زندگی را تا سال‌های کهن‌سالی حفظ نمود.

از مراقبت از قلب و مغز گرفته تا پوست و مفاصل، همگی نیازمند تغذیه‌ای متنوع، سرشار از آنتی‌اکسیدان، چربی‌های مفید و مواد ضد التهاب هستند. غذاهایی مانند ماهی‌های چرب، سبزیجات رنگی، مغزها، چای سبز و شکلات تلخ، تنها خوراکی نیستند بلکه سرمایه‌ای برای جوانی درون و بیرون ما به شمار می‌آیند.

در کنار آن، غربالگری‌های پزشکی منظم، واکسیناسیون‌های ضروری، ترک دخانیات، خواب کافی و ذهنی آرام، پایه‌های زندگی سالم در دوران پیری هستند. با ترکیب سبک زندگی سالم و تغذیه هدفمند، می‌توان از سال‌های پیش رو نه‌تنها بیشتر، بلکه بهتر لذت برد.

منابع

1. https://www.webmd.com/healthy-aging/features/promote-the-aging-process
   2. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health
   3. https://www.health.harvard.edu/a_to_z/aging-overview-a-to-z#:~:text=From%20the%20moment%20of%20conception,the%20body%20growing%20and%20developing.
   4. https://www.msdmanuals.com/home/older-people-s-health-issues/the-aging-body/overview-of-aging
   5. https://www.age.mpg.de/when-does-ageing-start
   6. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/healthy-aging/in-depth/aging/art-20046070
   7. https://www.intechopen.com/chapters/60564
2. https://redcliffelabs.com/myhealth/food-and-nutrition/foods-that-slow-down-ageing/