ویتامین ب12 چیست و چه فوایدی دارد

ویتامین ب12 یکی از ویتامین‌های گروه B است که عملکردهای مهمی در بدن دارد. ازجمله فعالیت‌های این ویتامین شرکت در تولید DNA و گلبول‌های قرمز خون و تأثیرگذاری بر رشد سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) است. ازآنجایی‌که ساختار ویتامین ب12 حاوی کبالت معدنی است، گاهی اوقات به‌عنوان کوبالامین نیز شناخته می‌شود. در این مقاله از وب‌سایت حس‌تازگی به شناخت ویتامین ب12، عملکرد آن در بدن، علائم کمبود این ویتامین، منابع غذایی ویتامین ب12، عوارض مصرف بیش‌ازحد این ویتامین و تداخل این ویتامین با برخی داروها می‌پردازیم.

ویتامین ب12 چیست

ویتامین ب12 (کوبالامین) یکی از ویتامین‌های محلول در آب است که برای بدن ضروری است و باید از طریق غذا به بدن برسد. این ویتامین به پروتئین موجود در غذا متصل می‌شود و در معده، توسط اسید هیدروکلریک و آنزیم‌ها به شکل آزاد آن رها می‌شود؛ سپس با پروتئینی به نام فاکتور داخلی ترکیب می‌شود تا بتواند در روده کوچک جذب شود. ویتامین ب12 نقش اساسی در تشکیل گلبول‌های قرمز، متابولیسم سلولی، عملکرد اعصاب و تولید DNA ایفا می‌کند.

فواید ویتامین ب12 در بدن

ویتامین ب12 ممکن است فواید متعددی داشته باشد، از جمله:

• ساخت گلبول‌های قرمز

برای ساختن گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های سالم به ویتامین ب12 نیاز است. هر روز حدود ۱ درصد از قدیمی‌ترین گلبول‌های قرمز خون از بین می‌روند و با گلبول‌های جدید جایگزین می‌شوند. گلبول‌های قرمز جدید برای رشد و نمو به ویتامین ب12 و فولات (ویتامین B۹) نیاز دارند. در صورت کمبود این ویتامین‌ها، ساخت DNA دچار مشکل می‌شود و مرگ گلبول‌های قرمز نابالغ را به دنبال خواهد داشت که این امر درنهایت منجر به کم‌خونی می‌شود.

• پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی

محققان قبلاً معتقد بودند که ویتامین ب12، هنگامی که با اسیدفولیک (ویتامین ۹B) و ویتامین ۶B ترکیب شود، ممکن است با کاهش سطح یک اسیدآمینه در خون (هموسیستئین) از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری کند. بااین‌حال، تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیب این ویتامین‌ها به نظر نمی‌رسد خطر یا شدت بیماری‌های قلبی عروقی و سکته را کاهش دهد.

• سلامت استخوان

چندین تحقیق ارتباط مثبتی بین ویتامین‌های گروه B، ازجمله ب12، با کاهش خطر پوکی‌استخوان (بیماری که استخوان‌ها را ضعیف می‌کند) و شکستگی لگن را نشان داده‌اند؛ اما این تحقیقات نشان نمی‌دهند که مصرف مکمل‌های ویتامین B از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.

• حفظ سلامت بینایی

یک بیماری نادر ناشی از کمبود ویتامین ب12 نوروپاتی بینایی است که در آن عصب بینایی، عصبی که اطلاعات بصری را از چشم به مغز منتقل می‌کند، آسیب می‌بیند. این امر می‌تواند منجر به ازدست‌دادن تدریجی بینایی شود. در تحقیقات مشاهده شده است که کمتر از یک درصد از افراد مبتلا به کمبود ب12، نوروپاتی بینایی دارند.

• پیشگیری از افسردگی

چندین تحقیق ارتباط بین افسردگی و کمبود ویتامین ب12 را نشان می‌دهند، اما ارتباطی بین افزایش سطح ویتامین ب12 و کاهش علائم افسردگی وجود ندارد. بااین‌حال غربالگری افراد ازنظر کمبود ویتامین ب12 و دادن مکمل ویتامین ب12 برای پیشگیری از افسردگی در افرادی که سطوح پایین‌تری از این ویتامین را دارند، مفید است.

• بهبود حافظه

کمبود ویتامین ب12 با مشکلات شناختی (تفکر، قضاوت و یادگیری) و اختلال حافظه مرتبط است و ممکن است در ابتلا به بیماری آلزایمر و سکته مغزی نقش داشته باشد. به‌تازگی در تحقیقی با دادن مکمل ویتامین ب12 به افرادی که با مشکلات شناختی خفیف و کمبود ویتامین ب12 مواجه بودند، نشان داده شد که علائم شناختی اکثر افراد بهبود می‌یابد. بااین‌حال، سایر بررسی‌ها ارتباطی بین کمبود ویتامین ب12 و اختلال شناختی یا بهبود علائم شناختی پس از دریافت مکمل ویتامین ب12 را مشاهده نکرده‌اند.

• انرژی

برخی ویتامین‌ها ازجمله ویتامین ب12 بر خستگی و کمبود انرژی تأثیر دارند. تحقیقات نشان می‌دهند که اگر دائماً احساس خستگی کنید و سطح ویتامین ب12 در بدن شما پایین باشد، افزایش این ویتامین تا حد طبیعی ممکن است انرژی بیشتری به شما دهد؛ اما به نظر نمی‌رسد مکمل‌های ویتامین ب12 روی افرادی که سطوح طبیعی این ویتامین را در بدن خود دارند، تأثیری داشته باشد.

• سلامت پوست

اگر کمبود شدید ویتامین ب12 داشته باشید، ممکن است در معرض هایپرپیگمانتاسیون (لکه‌های تیره) روی پوست و همچنین ویتیلیگو (لکه‌های روشن روی پوست)، زخم‌های دهان، اگزما و آکنه باشید. از طرف دیگر، افزایش بیش از حد ویتامین ب12 در بدن می‌تواند باعث ویتیلیگو، زخم‌های دهان، اگزما و آکنه شود.

• سلامت مو

کمبود ویتامین ب12 با ریزش مو مرتبط است، اما شواهد کافی وجود ندارد که نشان دهد مصرف مکمل‌های ویتامین ب12 به رشد مجدد مو کمک می‌کند.

• ناخن

در صورت کمبود شدید ویتامین ب12، ناخن‌ها ممکن است به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری یا آبی در بیایند. زمانی که سطح ویتامین ب12 به حالت عادی بازگردد، رنگ ناخن‌ها طبیعی خواهد شد. هیچ تحقیقی وجود ندارد که نشان دهد در شرایطی که سطح ویتامین ب12 در بدن در محدوده طبیعی است، مصرف آن به رشد ناخن کمک می‌کند.

 

علائم کمبود ویتامین ب12 چیست؟

بدن ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ برابر بیشتر ازآنچه در روز ویتامین ب12 دریافت می‌کنید، این ویتامین را ذخیره می‌کند، بنابراین ممکن است سال‌ها طول بکشد تا علائم کمبود ویتامین ب12 مشاهده شود. بااین‌حال، افراد مسن، گیاهخواران، خام گیاهخواران، زنان باردار و شیرده و افرادی که شرایطی دارند که بر توانایی آن‌ها در جذب ویتامین ب12 از غذاها تأثیر می‌گذارد، مانند افراد مبتلا به بیماری‌های دستگاه گوارش، ممکن است دچار کمبود ویتامین ب12 شوند. کمبود ویتامین ب12 می‌تواند باعث کم‌خونی شود. کمبود خفیف این ویتامین ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند؛ اما در صورت درمان‌نشدن ممکن است علائم زیر را به همراه داشته باشد:

 

علائم فیزیکی کمبود ویتامین ب12

• ضعف، خستگی یا سبکی سر
• تپش قلب و تنگی نفس
• پوست رنگ‌پریده
• زبان دردناک، صاف و ملتهب (گلوسیت)
• یبوست، اسهال یا تولید گاز در روده
• ناخن‌های آبی یا خاکستری مایل به قهوه‌ای
• کاهش اشتها

 

علائم عصبی کمبود ویتامین ب12

• بی‌حسی یا گزگز
• ضعف عضلانی
• مشکل راه‌رفتن یا صحبت‌کردن
• از دست دادن بینایی
• مشکل حافظه

 

سایر علائم کمبود ویتامین ب12

• افسردگی
• نوسانات خلقی
• تحریک‌پذیری

 

دلایل کمبود ویتامین ب12

علاوه بر دریافت ناکافی ویتامین ب12، شرایط دیگری نیز می‌تواند باعث کمبود این ویتامین در بدن شود که عبارت‌اند از:

• کم‌خونی پرنیشیوز

کم‌خونی پرنیشیوز یک بیماری خودایمنی است که در آن بدن نمی‌تواند فاکتور درونی، پروتئینی که برای جذب ب12 لازم است را بسازد؛ بنابراین حتی اگر مقدار زیادی گوشت یا مکمل ویتامین ب12 مصرف کنید، ویتامین ب12 جذب نمی‌شود. کم‌خونی پرنیشیوز شایع‌ترین علت کمبود ویتامین ب12 است.

 

• سوء جذب روده‌ای

بیماری‌هایی که بر روده کوچک تأثیر می‌گذارند؛ مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک و رشد باکتری یا انگل، می‌توانند منجر به کمبود ویتامین ب12 شوند. همچنین ابتلا به یک بیماری خودایمنی به نام گاستریت آتروفیک که در آن پوشش معده نازک می‌شود، ممکن است ممکن است باعث اختلال در جذب ویتامین ب12 شود. این بدان معناست که بدن اسید هیدروکلریک و فاکتور درونی کافی را که هر دو برای جذب ب12 لازم هستند، در معده تولید نمی‌کند.

 

• مصرف زیاد الکل

مصرف نامتعادل الکل می‌تواند جذب مواد مغذی ازجمله ویتامین ب12 را برای بدن دشوارتر کند.

 

• ابتلا به بیماری‌های خودایمنی

سیستم ایمنی بدن با بیماری‌ها و عفونت‌ها مبارزه می‌کند. هنگامی که فردی مبتلا به یک بیماری خودایمنی شود، سیستم ایمنی بدن شروع به حمله به سلول‌های سالم می‌کند. اختلالات سیستم ایمنی، مانند بیماری گریوز یا لوپوس، با کمبود ویتامین ب12 مرتبط هستند. این امر ممکن است به این دلیل باشد که افرادی که این بیماری‌ها را دارند، کم‌خونی پرنیشز یا گاستریت آتروفیک نیز دارند که از جذب ویتامین ب12 جلوگیری می‌کند.

 

ویتامین ب12 در چه غذاهایی یافت می‌شود؟

بدن ویتامین ب12 را نمی‌سازد، بنابراین باید این ویتامین را با خوردن غذاهای با منشأ حیوانی یا از طریق مکمل دریافت کنید. این ویتامین محلول در آب است، به این معنی که بدن مقادیر اضافه آن را از طریق ادرار دفع می‌کند. منابع سرشار از ویتامین ب12 عبارت‌اند از:

• گوشت
• ماهی
• طیور
• شیر
• تخم‌مرغ
• غلات صبحانه غنی‌شده
• نان‌های غنی‌شده
• مخمرهای تغذیه‌ای
• شیرهای گیاهی غنی‌شده

 

مصرف بیش از حد ویتامین ب12 چه عوارضی دارد

مکمل ویتامین ب12 اگر به‌اندازه مناسب مصرف شود، بی‌خطر است؛ اما مصرف مقادیر بالای ویتامین ب12، ممکن است باعث علائم زیر شود:

• سردرد
• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال
• خستگی یا ضعف
• احساس سوزن‌سوزن‌شدن دست‌وپا

 

ویتامین ب ۱۲ با چه داروهایی تداخل دارد

تداخل احتمالی ویتامین ب12 با بعضی داروها عبارت است از:

• اسید آمینوسالیسیلیک (Paser): مصرف این دارو برای درمان مشکلات گوارشی ممکن است توانایی بدن برای جذب ویتامین ب12 را کاهش دهد.
• کلشی سین (Colcrys، Mitigare، Gloperba): مصرف این داروی ضدالتهابی که برای پیشگیری و درمان حملات نقرس استفاده می‌شود ممکن است توانایی بدن برای جذب ویتامین ب 12 را کاهش دهد.
• متفورمین (Glumetza، Fortamet و غیره): مصرف این داروی کنترل دیابت ممکن است توانایی بدن را برای جذب ویتامین ب12 کاهش دهد.
• مهارکننده‌های پمپ پروتون: مصرف امپرازول (Prilosec)، لانزوپرازول (Prevacid) یا سایر داروهای کاهش‌دهنده اسید معده ممکن است توانایی بدن برای جذب ویتامین ب12 را کاهش دهد.
• مکمل ویتامین C (اسید اسکوربیک): مصرف ویتامین ب12 همراه با ویتامین C ممکن است میزان ویتامین ب12 موجود در بدن را کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، ویتامین C را دو یا چند ساعت پس از مصرف مکمل ویتامین ب12 مصرف کنید.

ویتامین ب12 برای ساخت DNA و گلبول‌های قرمز و همچنین برای رشد سیستم عصبی مرکزی اهمیت دارد. ازآنجایی‌که بدن ویتامین ب12 را ذخیره می‌کند، ممکن است چندین سال طول بکشد تا علائم کمبود آن را مشاهده کنید. کمبود شدید ویتامین ب12 می‌تواند بر استخوان‌ها، مو، پوست، ناخن‌ها، سطح انرژی، خلق‌وخو و حافظه تأثیر بگذارد. افرادی که رژیم گیاهخواری یا خام گیاهخواری هستند یا دارای شرایط پزشکی خاصی هستند که باعث کاهش جذب ویتامین ب12 می‌شود، ممکن است دچار کمبود این ویتامین شوند و باید مکمل این ویتامین را دریافت کنند. منابع غذایی سرشار از ویتامین ب12 شامل محصولات غذایی حیوانی مانند گوشت و لبنیات است.

منابع

1. https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-vitamin-ب12/art-20363663
2. https://www.webmd.com/diet/vitamin-ب12-deficiency-symptoms-causes
3. https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/vitamin-ب12/
4. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-926/vitamin-ب12