میراث معنوی و آداب فراموش‌نشدنی؛ آش بی‌بی سه‌شنبه

«بی‌بی‌ سه‌شنبه» در فرهنگ مردم ایران، زن نیکوکاری است که در روز سه‌شنبه زاده شد، روز سه‌شنبه ازدواج کرد و روز سه‌شنبه هم از دنیا رفت. تقدسِ این زن در باور ایرانی باعث شد مراسم سفرۀ بی‌بی سه‌شنبه، میان عامۀ مردم از مؤثرترین نذرها باشد که به‌اجابت‌رسیدنِ آن را اغلب باور دارند. امروزه هم زنان برای برآورده‌شدنِ حاجاتشان، سفرۀ بی‌بی سه‌شنبه نذر می‌کنند. آن‌ها این نذر را برای هر مشکلی چاره‌ساز می‌دانند؛ اما معمولاً این نذر برای رفع مشکلات خاص زنانه است.

آداب ‌و رسوم محلی؛ پخت آش بی‌بی سه‌شنبه در ایلام و لرستان 

در ایلام و لرستان هم مردم برای برآورده‌شدنِ نذرشان، آش بی‌بی سه‌شنبه می‌پزند و هنگام پخت، قصۀ بی‌بی را تعریف می‌کنند. همچنین، در استان خراسان شمالی و جنوبی، پختن آش بی‌بی سه‌شنبه یا آش اماج به همراه نان کماج صورت می‌گیرد.

مراسم شبانه: سنت‌های اسرارآمیز سفرۀ بی‌بی سه‌شنبه

تداعی نام بی‌بی سه‌شنبه سبب شده است برپاییِ این سفره یا پختنِ این آش در روز سه‌شنبه برگزار شود. سه‌شنبه‌شب، مقارن غروب آفتاب، سفرۀ تمیزی در اتاقی خلوت پهن می‌کنند. محلِ سفره معمولاً جایی تاریک است؛ یعنی جایی که به اصطلاح آسمان ندیده باشد. از این رو، سفره را بیشتر در زیرزمین‌های تاریک یا اتاقی که پردۀ آن کشیده شده باشد، می‌اندازند. علاوه بر این، هیچ‌کس نباید به آن اتاق وارد شود، زیرا بر این باورند که شخصیتِ مقدسی که به نامش نذر شده، نیمه‌شب می‌آید و اثر انگشت خود را روی غذای نذری می‌گذارد؛ به این ترتیب، به صاحب نذر می‌فهماند که نذرش قبول و حاجت‌روا شده است. برخی دیگر هم معتقدند که حوریان بهشتی، نیمه‌شب بر این سفره، نظری می‌اندازند و دور آن جمع می‌شوند و قرآن می‌خوانند و می‌روند.

محدودیت‌ برای مردان

از نکات جالبِ سفرۀ بی‌بی سه‌شنبه این است که هیچ مردی حق ندارد از این غذا بخورد و فقط زنان و دختران حق استفاده از آن را دارند. این سفره شامل چندین نوع غذا از جمله آش، حلوا، نان و دیگر مواد غذایی است که برای نذر گرفته می‌شود.