کلسیم ماده معدنی تشکیل‌دهنده استخوان‌هاست و برای سلامت و رشد استخوان‌ها ضروری است. اگرچه رژیم غذایی بهترین راه برای دریافت کلسیم موردنیاز روزانه است، اما اگر کلسیم کافی از رژیم غذایی دریافت نشود، مصرف مکمل کلسیم می‌تواند گزینه مناسبی باشد. در این مقاله از وب‌سایت حس‌تازگی به بررسی فواید کلسیم برای بدن، میزان کلسیم موردنیاز روزانه و منابع غذایی آن، عوارض کمبود کلسیم و تداخل مصرف بعضی داروها با مکمل کلسیم می‌پردازیم.
کلسیم چیست
کلسیم یک ریزمغذی ضروری است که بیش از 99 درصد از آن در استخوان‌ها و دندان‌ها تجمع یافته است. استخوان‌ها همیشه در حال شکستن و بازسازی هستند و کلسیم برای این فرایند موردنیاز است. در واقع مصرف کافی کلسیم به بازسازی و قوی ماندن استخوان‌ها کمک می‌کند. قلب، اعصاب و سیستم انعقاد خون نیز برای عملکرد مطلوب خود به کلسیم نیاز دارند.
افراد معمولاً برای درمان کمبود کلسیم و پیشگیری از آن، گرفتگی عضلات، پوکی‌استخوان، نرم‌شدن استخوان‌ها و سندروم پیش از قاعدگی، مکمل کلسیم مصرف می‌کنند. همچنین مکمل کلسیم برای درمان فشارخون بالا، سرطان، سکته مغزی و بسیاری از مشکلات بالینی دیگر استفاده می‌شود، اما هیچ مدرک علمی معتبری برای تأیید اثر کلسیم در پیشگیری یا درمان این موارد وجود ندارد
کارخانه‌های تولیدکننده غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین D در بسیاری از کشورها تنها مجاز به درج این موضوع روی بسته‌بندی محصول غذایی هستند که مصرف ماده غذایی حاوی این دو ریزمغذی ممکن است خطر پوکی‌استخوان را کاهش دهد.
کلسیم چه فایده‌ای دارد
فواید کلسیم فراوان است. بدن برای ساخت و حفظ استخوان‌ها به کلسیم نیاز دارد. قلب، ماهیچه‌ها و اعصاب نیز برای داشتن عملکرد مناسب به کلسیم نیاز دارند.
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که مزایای مصرف کلسیم به‌همراه ویتامین D، ممکن است فراتر از تأمین سلامت استخوان‌ها باشد. این مزایا شامل موارد زیر است:
- محافظت در برابر سرطان
- پیشگیری از ابتلا به دیابت و کمک به بهبود آن
- پیشگیری از ابتلا به فشارخون بالا
- کمک به سالم نگه‌داشتن دندان‌ها
- تنظیم انقباضات عضلانی، ازجمله ضربان قلب
- کمک به لخته‌شدن خون
به چه میزان کلسیم نیاز داریم
میزان کلسیم موردنیاز بدن به سن و جنسیت فرد بستگی دارد. در زیر مقدار کلسیم موردنیاز روزانه در زنان و مردان در گروه‌های سنی مختلف آمده است:
مقدار روزانه توصیه‌شده کلسیم در مردان
19 تا 50 سال 1000 میلی‌گرم
51 تا 70 سال 1000 میلی‌گرم
71 و بالاتر 1200 میلی‌گرم
مقدار روزانه توصیه‌شده کلسیم در زنان
19 تا50 سال 1000 میلی‌گرم
51 و بالاتر 1200 میلی‌گرم
بالاترین مقدار توصیه‌شده دریافت روزانه کلسیم 2500 میلی‌گرم برای بزرگ‌سالان 19 تا 50 ساله است. برای افراد 51 سال و بالاتر، بالاترین مقدار توصیه‌شده 2000 میلی‌گرم در روز است.
کدام مواد غذایی حاوی کلسیم هستند
بدن کلسیم تولید نمی‌کند، بنابراین باید آن را از طریق منابع غذایی یا مکمل دریافت کنید. کلسیم را می‌توان در غذاهای مختلفی یافت، ازجمله:
- محصولات لبنی مانند پنیر، شیر و ماست
- سبزی‌های با برگ سبز تیره مانند کلم‌بروکلی و کلم‌پیچ
- ماهی‌هایی با استخوان‌های نرم و قابل‌خوردن مانند ساردین و کنسرو سالمون
- غذاها و نوشیدنی‌های غنی‌شده با کلسیم، مانند محصولات تهیه‌شده از لوبیای سویا، غلات، آب‌میوه‌ها، جایگزین‌های شیر مانند شیر سویا یا شیر بادام
برای جذب کلسیم، بدن به ویتامین D نیز نیاز دارد. چند غذا به‌طور طبیعی حاوی مقادیر کمی ویتامین D هستند، مانند کنسرو ماهی سالمون بااستخوان و زرده تخم‌مرغ. ویتامین D را می‌توانید با قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید نیز دریافت کنید.
چه کسانی باید کلسیم بیشتری مصرف کنند
حتی اگر رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید، ممکن است به دلیل افزایش نیاز بدن شما به کلسیم، مقدار کلسیم دریافتی شما از غذا کافی نباشد. در این مورد مصرف مکمل کلسیم می‌تواند در رفع نیاز کلسیم کمک‌کننده باشد. در زیر به بعضی دلایل از قبیل وجود بیماری خاص یا عادات غذایی ویژه‌ای که باعث افزایش نیاز بدن به دریافت کلسیم بیشتر می‌شوند، اشاره شده است:
- کهولت
- پیروی از رژیم غذایی گیاهخواری
- ابتلا به بیماری تحمل‌نکردن لاکتوز و ناتوانی در مصرف محصولات لبنی
- عادت به مصرف مقادیر زیادی پروتئین یا سدیم که می‌تواند باعث دفع کلسیم بیشتری از بدن شود
- درمان طولانی‌مدت با کورتیکواستروئیدها (کورتونها)
- ابتلا به برخی بیماری‌های روده‌ای یا گوارشی که باعث جذب ناکافی کلسیم می‌شوند از قبیل بیماری التهابی روده یا بیماری سلیاک
- مصرف داروهای ضدتشنج مانند فنیتوئین و فنوباربیتال
- مصرف بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند ریفامپین
- پانکراتیت (التهاب پانکراس)
- هیپرمنیزیمی و هیپومنیزیمی (کاهش یا افزایش سطح منیزیوم خون)
- هیپرفسفاتمی (افزایش سطح فسفات خون)
- شوک سپتیک (یک مشکل پزشکی حاد که در عفونت ایجادشده به دلیل جراحت، به کاهش خطرناک فشارخون و بی‌نظمی در متابولیسم سلول‌ها می‌انجامد.)
- نارسایی کلیه
- درمان با داروهای شیمی‌درمانی خاص
- «سندرم استخوان گرسنه» که ممکن است پس از جراحی برای هیپرپاراتیروئیدیسم (اختلالی که در آن غدد پاراتیروئید بزرگ‌شده و هورمون پاراتیروئید را بیش‌ازحد تولید می‌کند) رخ دهد.
- برداشت بافت غده پاراتیروئید در پی جراحی برداشتن غده تیروئید
عوارض کمبود کلسیم چیست
بسیاری از مردم از احساسی که به هنگام دریافت ناکافی کلسیم پیدا می‌کنند، ناآگاه‌اند. کلسیم برای تنظیم ضربان قلب و عملکرد مغز اهمیت دارد و زمانی که مقدار کافی کلسیم از رژیم غذایی خود دریافت نکنید، بدن کلسیم موردنیاز خود را از استخوان‌ها برداشت می‌کند. به همین دلیل، گاهی اوقات اولین علامت کمبود کلسیم، شکستگی استخوان یا از دست دادن غیرمنتظره دندان است. کاهش تراکم کلسیم استخوان درصورتی‌که خفیف باشد استئوپنی و زمانی که شدید باشد پوکی‌استخوان نامیده می‌شود. اگر کمبود کلسیم برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، ممکن است باعث تحلیل دائمی بافت استخوان شود که خود می‌تواند منجر به شکنندگی استخوان و شکستگی آن، ناتوانی در حرکت و موارد زیر شود:
- مشکل در بلع
- اضطراب، تحریک‌پذیری
- فشارخون پایین
- گرفتگی روده
- درد ستون فقرات یا لگن
- شکستگی ستون فقرات یا شکستگی سایر استخوان‌ها
- شکنندگی ناخن و مو
- افسردگی
- گرفتگی و درد عضلانی
- خستگی
- خشکی پوست
- پوکی‌استخوان
- اختلال شناختی
- گیجی
- پوسیدگی دندان
- ریزش مو
- اگزما
- توهم
- آسیب چشمی
- مشکل در راه‌رفتن
علائم کمبود شدید کلسیم چیست
اگر کمبود کلسیم بسیار شدید یا حاد باشد، ممکن است اسپاسم یا گرفتگی عضلانی، سوزن‌سوزن شدن، یا احساس سوزش در اطراف دهان و انگشتان، اسپاسم و تیک صورت، تشنج و لرزش را به همراه داشته باشد. به‌طورکلی علائم کاهش شدید کلسیم خون عبارت‌اند از:
- گیجی یا از دست دادن حافظه
- اسپاسم عضلانی
- بی‌حسی و گزگز در دست‌ها، پاها و صورت
- توهمات
- گرفتگی عضلات
- غش
- تشنج
- اسپاسم ریه‌ها
آیا کلسیم با داروها تداخل دارد
مصرف مکمل کلسیم هم‌زمان با بعضی داروها توصیه نمی‌شود. در زیر به آن‌ها اشاره شده است:
- سفتریاکسون (روسفین)
تجویز داخل وریدی و هم‌زمان سفتریاکسون و کلسیم می‌تواند منجر به آسیب ریه‌ها و کلیه‌ها شود. کلسیم نباید در 48 ساعت پس از تزریق داخل وریدی سفتریاکسون به شکل وریدی تجویز شود؛ اما اگر مکمل کلسیم از طریق دهان مصرف می‌شود، این نگرانی وجود ندارد.
- دولوتگراویر (Tivicay)
مصرف کلسیم همراه با دولوتگراویر می‌تواند سطح خونی دولوتگراویر را کاهش دهد. این فرایند ممکن است باعث کاهش اثربخشی دولوتگراویر شود. برای پیشگیری از این تداخل، دولوتگراویر باید 2 ساعت قبل یا 6 ساعت پس از مصرف مکمل کلسیم مصرف شود.
- الویتگراویر (Vitekta)
مصرف کلسیم همراه با الویتگراویر می‌تواند سطوح خونی الویتگراویر را کاهش دهد. این موضوع ممکن است اثرات الویتگراویر را کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، الویتگراویر باید 2 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از مصرف مکمل کلسیم مصرف شود.
- آنتی‌بیوتیک‌ها (کینولون)
کلسیم ممکن است در عملکرد برخی آنتی‌بیوتیک‌ها اخلال ایجاد کند و باعث کاهش اثربخشی آن‌ها شود. در روده، کلسیم به آنتی‌بیوتیک کینولون متصل می‌شود و می‌تواند میزان جذب دارو را کاهش دهد. برای پیشگیری از این تداخل، دارو را حداقل 2 ساعت قبل یا 4 تا 6 ساعت بعد از مکمل کلسیم مصرف کنید.
- آنتی‌بیوتیک‌ها (تتراسایکلین)
کلسیم ممکن است در عملکرد برخی آنتی‌بیوتیک‌ها اخلال ایجاد کند و باعث کاهش اثربخشی آن‌ها شود. در روده، کلسیم به آنتی‌بیوتیک «تتراسایکلین» متصل می‌شود و می‌تواند میزان جذب این دارو را کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، این دارو را حداقل 2 ساعت قبل یا 4 تا 6 ساعت بعد از مکمل کلسیم مصرف کنید.
- بیسفسفوناتها
کلسیم می‌تواند میزان جذب بیسفسفونات و در نتیجه اثربخشی این دارو را کاهش دهد. برای پیشگیری از این تداخل، بیسفسفوناتها را حداقل 30 دقیقه قبل از مکمل کلسیم یا در زمان دیگری از روز مصرف کنید.
- کلسیپوترین (دوونکس)
کلسیپوترین دارویی است که شبیه ویتامین D است. ویتامین D به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند. مصرف مکمل کلسیم همراه با کلسیپوترین ممکن است سطح کلسیم را بیش از حد افزایش دهد.
- دیگوکسین (لانوکسین)
مکمل کلسیم می‌تواند بر قلب شما تأثیر بگذارد. دیگوکسین برای کمک به ضربان قلب استفاده می‌شود. مصرف کلسیم همراه با دیگوکسین ممکن است اثرات دیگوکسین را افزایش داده و منجر به بی‌نظمی ضربان قلب شود.
- دیلتیازم (کاردیزم)
مصرف مقدار زیاد کلسیم همراه با دیلتیازم ممکن است اثرات دیلتیازم را کاهش دهد.
- لووتیروکسین (سینتروئید)
مکمل کلسیم می‌تواند میزان جذب لووتیروکسین و اثربخشی این دارو را کاهش دهد. لووتیروکسین و کلسیم باید با فاصله حداقل 4 ساعت مصرف شوند.
- سوتالول (Betapace)
مصرف مکمل کلسیم همراه با سوتالول می‌تواند میزان جذب سوتالول را در بدن کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، مکمل کلسیم را حداقل 2 ساعت قبل یا 4 ساعت بعد از مصرف سوتالول مصرف کنید.
- وراپامیل (کالان)
مصرف مقادیر زیاد کلسیم همراه با وراپامیل ممکن است اثرات وراپامیل را کاهش دهد.
- قرص‌های مدر (دیورتیکهای تیازیدی)
برخی از قرص‌های مدر میزان کلسیم بدن را افزایش می‌دهند. مصرف مقادیر زیاد کلسیم همراه با برخی قرص‌های مدر ممکن است باعث وجود کلسیم بیش از حد در بدن و درنتیجه عوارض جانبی جدی ازجمله مشکلات کلیوی شود.
- آلومینیوم
مکمل سیترات کلسیم می‌تواند میزان آلومینیومی که بدن از هیدروکسید آلومینیوم جذب می‌کند را افزایش دهد. این افزایش سطح آلومینیوم می‌تواند عوارض جانبی جدی به‌خصوص در افراد مبتلا به بیماری کلیوی ایجاد کند؛ اما همه اشکال مکمل کلسیم این اثر را ندارند.
- لیتیوم
مصرف طولانی‌مدت لیتیوم سطح کلسیم خون را افزایش می‌دهد. درنتیجه مصرف لیتیوم با مکمل‌های کلسیم ممکن است سطح کلسیم را بیش از حد افزایش دهد.
- Raltegravir (Isentress)
مصرف کلسیم همراه با رالتگراویر به مدت چند ماه ممکن است سطح خونی رالتگراویر و اثربخشی آن را کاهش دهد. به نظر نمی‌رسد مصرف یک دوز مکمل کلسیم همراه با رالتگراویر بر سطح خونی رالتگراویر تأثیری داشته باشد.
- داروهای فشارخون (مسدودکننده‌های کانال کلسیم)
مسدودکننده‌های کانال کلسیم انواعی از داروها هستند که برای درمان فشارخون بالا استفاده می‌شوند. دریافت کلسیم وریدی ممکن است اثر این داروها را کاهش دهد؛ اما به نظر نمی‌رسد مصرف خوراکی مکمل‌های کلسیم یا مصرف غذاهای حاوی کلسیم این تأثیر را داشته باشد.
کلسیم ماده معدنی است که برای رشد استخوان‌ها چندین عملکرد بدن ضروری است. حفظ کلسیم موردنیاز بدن می‌تواند به حفظ استحکام و ساختار استخوان، حفظ سلامت و عملکرد مطلوب سیستم قلبی‌عروقی و کاهش سطح کلسترول کمک کند. بدن شما برای جذب و استفاده از کلسیم به ویتامین D نیاز دارد. بسیاری از غذاها می‌توانند به شما کمک کنند تا نیاز روزانه خود به کلسیم را برطرف کنید؛ اما گاهی اوقات مصرف مکمل‌های کلسیم در شرایط بیماری، سوء جذب کلسیم یا دریافت‌نکردن کافی کلسیم از رژیم غذایی لازم است.
منابع:
- https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/calcium-supplements/art-20047097
- https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-781/calcium
- https://www.nhs.uk/conditions/vitamins-and-minerals/calcium/
- https://www.healthline.com/health/calcium-deficiency-disease#symptoms
- https://www.whittington.nhs.uk/document.ashx?id=1949#:~:text=If%20calcium%20deficiency%20is%20very,osteoporosis%20when%20it%20is%20severe.
دیدگاه‌ها
(0)