تقسیم‌بندی آش‌ها به دو دستۀ مقدس و معمولی، گواهی بر اهمیت فرهنگی آش در فرهنگ غذایی ایران است. آش‌های مقدس با نیروی جادویی خود، نه‌تنها نیازهای مادی، بلکه آرزوها و خواسته‌های معنویِ مردم را نیز برآورده می‌کنند.
آش‌های برکت‌زا: نمادی از امید و زندگی
در دل جوامع کشاورزی، آش‌های برکت‌زا نقش محوری دارند. این آش‌ها که با هدف بارشِ برف و بارانِ به‌موقع، افزایش محصولات کشاورزی و دامی و حتی افزایش شیر مادر پخته می‌شوند، چهره‌ای متفاوت از آش را به نمایش می‌گذارند. نمونه‌هایی چون آش شیر، آش چاش‌وره، آش عمو کُرد علی، آش دوغ، آش انار، آش رشته، آش سماق و آش ابودردا هرکدام داستانی از منطقه و فرهنگی خاص را بازگو می‌کنند.
آش‌های نذری: آمیزه‌ای از ایمان و امید
آش‌های نذری، با نیت رسیدن به آرزوها و رواشدن حاجات پخته می‌شوند. این آش‌ها که اغلب به امام‌زاده‌ها و افراد مقدس تقدیم می‌شوند، فراتر از یک غذای ساده، نمادی از ایمان و امید هستند. زنان و دختران با هم‌زدنِ آش در دیگ، نیت‌های خود را به جهان هستی می‌فرستند. آش‌هایی چون آش بیمار و آش ابودردا نمونه‌هایی از این دسته‌اند.
آش‌های سلامتی یا خیرات: برای سلامتی و دوری از بلا
آش‌هایی که برای دوری از بلاهای طبیعی و حفظ سلامتی پخته می‌شوند، بخش مهمی از این سنت‌های دیرینه هستند. مردم با پخت این آش‌ها، امید به سلامتی و طول عمرِ خود و عزیزانشان را ابراز می‌کنند. آشی چون آش بیمار در این دسته قرار دارد.
آش‌های عزاداری: اشتراک درد و رنج
آش‌های عزاداری، که در زمان‌هایی چون ماه محرم پخته می‌شوند، نمادی از اشتراک درد و رنج هستند. آش‌هایی چون آش محرم و آش نخودچی، در این دسته قرار دارند.
آش‌های فصلی و محلی: تجلی فرهنگ منطقه‌ای
آش‌های فصلی و محلی که با استفاده از محصولات بومیِ هر منطقه طبخ می‌شوند، تنوع بی‌نظیری از طعم‌ها و مزه‌ها را ارائه می‌دهند. این آش‌ها که در مناسبت‌های خاصی پخته می‌شوند، نمایانگر تنوع غنی فرهنگی و جغرافیایی ایران هستند. نمونه‌هایی از این آش‌ها عبارت‌اند از آش رشته، آش دوغ و آش انار.