دورریز مواد غذایی و راهکارهای کاهش آن

تقریباً یک‌سوم کل مواد غذایی تولیدشده در جهان هرگز خورده نمی‌شود. طبق برخی براوردها، سالانه 30 میلیون تن غذا در ایالات‌متحده و 1.3 میلیارد تن غذا در سراسر جهان دور ریخته می‌شود. این در حالی است که مناطق زیادی در سراسر جهان وجود دارد که مردم غذای کافی ندارند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد تخمین می‌زند که حدود 815 میلیون نفر در جهان دچار سوءتغذیه مزمن هستند. دورریز مواد غذایی اثرات گسترده‌ای در سطح ملی و جهانی دارد. در ایالات‌متحده تا 40٪ از کل مواد غذایی تولیدشده مصرف نمی‌شود، حدود 95٪ از مواد غذایی دور ریخته می‌شود و به محل‌های دفن زباله می‌رود. این مقدار دورریز مواد غذایی بیشترین مقدار زباله‌های جامد شهری را تشکیل می‌دهد.

هزینه‌های زیست‌محیطی ضایعات مواد غذایی نیز قابل‌اغماض نیست. برای تولید مواد غذایی از منابع زیست‌محیطی استفاده می‌شود که شامل 20 درصد خاک، 32 درصد انرژی تولیدی و 70 درصد آبی است که از دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و زیرزمین برداشت می‌شود؛ بنابراین وقتی غذایی را دور می‌ریزیم، این منابع را نیز هدر می‌دهیم. همچنین این مواد غذایی سرانجام به محل‌های دفن زباله می‌رود و باعث ایجاد آلودگی و تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود. تجزیه ضایعات مواد غذایی متان تولید می‌کند که گازی گلخانه‌ای است و باعث گرم‌شدن کره زمین کمک می‌شود.

طیف دورریز مواد غذایی از تولید در مزرعه تا توزیع، فروش و مصرف مواد غذایی توسط مصرف‌کنندگان گسترده است. درواقع دورریز مواد غذایی به دودسته تقسیم می‌شود:

• دورریز غذا قبل از رسیدن غذا به دست مصرف‌کننده: این نوع دورریز مواد غذایی در نتیجه مشکلات موجود در مراحل تولید، ذخیره‌سازی، فراوری و توزیع رخ می‌دهد.
• دورریز عمدی مواد غذایی: در این نوع دورریز مواد غذایی، باآنکه مواد غذایی برای مصرف مناسب هستند، در مراحل خرده‌فروشی یا مصرف، آگاهانه دور ریخته می‌شوند.

در این مقاله از وب‌سایت حس تازگی به بررسی دلایل دورریز مواد غذایی و راهکارهایی برای کاهش دورریز مواد غذایی می‌پردازیم.

دلیل دورریز مواد غذایی

همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، دورریز مواد غذایی در مراحل مختلف اتفاق می‌افتد و دلایل زیادی برای آن وجود دارد که در اینجا به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

دورریز مواد غذایی در مزرعه

ضایعات مواد غذایی از مزرعه شروع می‌شود و می‌تواند توسط مجموعه‌ای از عوامل خارج از کنترل کشاورز ایجاد شود. آب‌وهوا، آفات، بیماری‌ها، افت قیمت در بازار یا هزینه بالای نیروی کار همگی منجر به باقی‌ماندن مواد غذایی در مزرعه می‌شوند. محصولی که در مزرعه کاملاً رسیده و قابل‌خوردن است، شاید تا زمانی که به دست مصرف‌کننده برسد خیلی رسیده باشد، بنابراین هرگز انتخاب نشود.

اما فقط مصرف‌کنندگان نیستند که در مورد مواد غذایی مورداستفاده خود حساس هستند. استانداردهای کیفی موجود در بازار نیز نقش ناخواسته‌ای در دورریز مواد غذایی دارند. بسیاری از معیارهای در نظر گرفته‌شده برای این استانداردها براساس ظاهر محصول غذایی است و ممکن است ربطی به کیفیت آن نداشته باشد. در واقع اگر محصول غذایی اندازه، شکل یا رنگ مناسبی نداشته باشد، در مزرعه رها می‌شود، حال‌آنکه این محصول غذایی ممکن است همچنان قابل‌مصرف باشد.

دورریز مواد غذایی پس از برداشت محصول

تخمین زده می‌شود که در کشورهای توسعه‌یافته، 20 درصد از محصولات غذایی در مزرعه یا به هنگام خشک‌کردن، ذخیره‌سازی، بسته‌بندی و حمل‌ونقل نامناسب هدر می‌رود. ضایعات محصولات غذایی پس از برداشت آن‌ها در کشورهای کمتر توسعه‌یافته معادل 30 درصد است. در کشورهای گرمسیری که رطوبت یک معضل محسوب می‌شود، اگر محصولات غذایی به‌درستی خشک یا سرد نشوند، به‌سرعت پلاسیده یا فاسد می‌شوند. تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان مواد غذایی اغلب نمی‌توانند هزینه‌های لازم برای خشک‌کردن، ذخیره‌سازی یا حمل‌ونقل مواد غذایی را در وسایل نقلیه یخچال دار بپردازند. زیرساخت‌های نامناسب جاده‌ها و راه‌ها نیز می‌تواند منجر به ضایعات بیشتر مواد غذایی شود.

دورریز مواد غذایی توسط خرده‌فروشان و مصرف‌کنندگان

سوپرمارکت‌ها، رستوران‌ها و مصرف‌کنندگان، عامل ایجاد بیشترین مقدار ضایعات مواد غذایی در ایالات متحده و سایر کشورهای توسعه‌یافته هستند. فروشگاه‌های مواد غذایی با تشویق مصرف‌کنندگان به خرید بیشتر از نیازشان، انباشتن مواد غذایی در قفسه‌ها و پیش‌بینی نادرست ماندگاری محصولات غذایی باعث به هدر رفتن مواد غذایی می‌شوند. رستوران‌ها نیز با مدیریت نادرست مواد غذایی موجود، انتخاب نامناسب منوی غذایی یا سرو مقدار زیاد غذا باعث دورریز مواد غذایی می‌شوند.

از سوی دیگر، گاهی اوقات خرید بیشتر از مقدار موردنیاز ارزان‌تر از خرید مقدار معقول مواد غذایی برحسب نیاز است؛ بنابراین رفتار مصرف‌کننده به این سمت سوق می‌یابد که محصول غذایی را بیش از نیاز خود بخرد.

از طرفی مصرف‌کنندگان مواد غذایی، تاریخ درج‌شده روی بسته‌بندی مواد غذایی را به‌اشتباه تعبیر می‌کنند؛ به این معنا که غذا بعدازاین تاریخ‌ها دیگر برای مصرف مناسب نیست. درحالی‌که این تاریخ‌ها توصیه تولیدکننده برای زمان استفاده ماده غذایی با بهترین کیفیت هستند، نه نشانه ایمنی ماده غذایی.

عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز باید هنگام بررسی دورریز مواد غذایی مصرفی در نظر گرفته شوند. نمی‌توان فقط به زباله‌های یک خانه نگاه کرد و خانواده را سرزنش کرد. هدر رفت مواد غذایی ممکن است به این دلیل باشد که افراد آن‌قدر مشغله دارند که نمی‌توانند آشپزی کنند و میزان غذای موردنیازشان را اشتباه برآورد می‌کنند. همچنین ممکن است در مناطق روستایی زندگی کنند و مجبور باشند به‌جای رانندگی مکرر در مسافت‌های طولانی، مواد غذایی زیادی را به‌یک‌باره بخرند. در بسیاری از فرهنگ‌ها نیز، تمام‌شدن غذا ازنظر اجتماعی غیرقابل‌قبول است؛ بنابراین خوردن بیش‌ازحد غذا بهتر از کم‌بودن غذا است.

راه‌حل‌هایی برای کاهش دورریز مواد غذایی در سطح مزرعه و پس از برداشت

اهداف کاهش دورریز مواد غذایی عبارت‌اند از بهبود کیفیت محصول غذایی، ذخیره‌سازی، خرید یا سفارش مواد غذایی، بازاریابی و برچسب‌زدن. در اینجا 3 راهکار برای کاهش دورریز مواد غذایی در مزارع و پس از برداشت محصول آمده است:

• یکی از راه‌حل‌های بالقوه برای کاهش دورریز مواد غذایی در مزرعه این است که گروه‌ها و سازمان‌هایی، محصولات باقی‌مانده در مزارع را جمع‌آوری کنند و در بانک‌های مواد غذایی توزیع کنند. مشکل این راهکار آن است که مقدار محصولات غذایی جمع‌آوری‌شده از مزرعه در مقایسه با مقداری از مواد غذایی که در مزرعه هدر می‌رود ناچیز است.
• راهکار دیگر کاهش استانداردهای کیفی میوه‌ها و سبزی‌ها است که می‌تواند از دورریز محصولات غذایی در مزارع در مقیاس بزرگ‌تر پیشگیری کند. بااین‌حال، مصرف‌کنندگان باید لکه‌ها، سیاهی‌ها یا نقص محصولات غذایی را ندید بگیرند تا بازاری برای پرورش‌دهندگان محصولات غذایی وجود داشته باشد.
• آموزش در مورد بسته‌بندی، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل محصولات غذایی نیز به جلوگیری از ضایعات محصولات غذایی پس از برداشت آن‌ها کمک می‌کند؛ اما همچنان در کشورهای درحال‌توسعه به سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی نیاز دارد.

راهکارهایی برای کاهش دورریز مواد غذایی توسط خرده‌فروشان و مصرف‌کنندگان

راه‌حل‌های پیشنهادی برای کاهش دورریز مواد غذایی در سطح جامعه و توسط خرده‌فروشان و مصرف‌کنندگان عبارت‌اند از:

• مرتبط کردن اهداکنندگان بالقوه مواد غذایی به سازمان‌های امداد گرسنگان مانند بانک‌ها و انبارهای غذا به‌منظور بازیابی دورریز مواد غذایی، یکی از راهکارهایی است که می‌تواند مؤثر باشد. دولت‌ها می‌توانند به کشاورزانی که محصولات اضافی خود را به بانک‌های مواد غذایی محلی اهدا می‌کنند، اعتبار مالیاتی ارائه کنند. رستوران‌ها نیز می‌توانند مواد غذایی اضافی و غذاهای نخورده آماده را به خیریه‌ها اهدا کنند.
• بازیافت زباله‌های غذایی برای تغذیه حیوانات یا ایجاد کمپوست، انرژی زیستی و کودهای طبیعی نیز راهکار دیگری برای کاهش دورریز مواد غذایی و استفاده بهینه از آن است.
• کسب‌وکارهایی مانند رستوران‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی نیز می‌توانند میزان ضایعات غذایی خود را ارزیابی کرده و بهترین راهکار را برای کاهش آن اتخاذ کنند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به سوپرمارکت‌هایی اشاره کرد که محصولات آسیب‌دیده یا تقریباً تاریخ‌گذشته را باقیمت‌های پایین می‌فروشند، یا از استراتژی یکی بخر دوتا ببر استفاده می‌کنند.
• مدارس نیز می‌توانند به کودکان اجازه دهند تا وعده‌های غذایی‌شان را خودشان تهیه کنند تا دورریز مواد غذایی را کاهش دهند.
• مزارع کشاورزی نیز می‌توانند محصولات غذایی تازه اما غیرقابل‌فروش (به دلیل ظاهر) را باقیمت پایین‌تر به بانک‌های مواد غذایی بفروشند.
• رستوران‌ها و صنایع تولید مواد غذایی نیز می‌توانند با سرو یا تولید پرس‌های کوچک‌تر غذا باعث کاهش دورریز مواد غذایی شوند.

روش کاهش دورریز مواد غذایی در خانه

• مقدار مواد غذایی موجود در خانه را بدانید.

برای جلوگیری از خرید بیش‌ازحد مواد غذایی قبل از رفتن به فروشگاه، انبار، یخچال و فریزر خود را بررسی کنید.

• یک برنامه غذایی داشته باشید.

داشتن برنامه غذایی حداقل برای چند وعده غذایی در طول هفته، راهکاری مفید برای اطمینان از داشتن وعده‌های غذایی سالم است. همچنین از خرید بیش‌ازحد مواد غذایی جلوگیری می‌کند؛ بنابراین وعده‌های غذایی خود را برنامه‌ریزی کنید تا از مواد غذایی کاملاً متفاوت برای تهیه غذاهای مختلف استفاده نکنید. به‌عنوان‌مثال، برنامه‌ریزی کنید که یک شب کلم‌بروکلی را در کنار غذا و شب بعد به‌عنوان جزئی از غذای اصلی داشته باشید.

• باقیمانده غذا را نگه دارید و با خیال راحت بخورید.

اگر فکر نمی‌کنید که بتوانید ظرف سه روز باقی‌مانده غذای خود را بخورید، آن‌ها را در فریزر نگهداری کنید و روی آن‌ها برچسب تاریخ بزنید.

• مواد غذایی را به شیوه درست نگه‌دارید.

یکی از بزرگ‌ترین دلایلی که مردم میوه و سبزی‌ها را نمی‌خورند، این است که اظهار می‌دارند وقتی آن را می‌خرند، درنهایت خراب می‌شود و آن را دور می‌ریزند. خرید خود را به آنچه می‌توانید در یک هفته بخورید محدود کنید. سبزی‌ها را در یک حوله کاغذی در یک ظرف پلاستیکی نگهداری کنید، موز را روی پیشخان آشپزخانه بگذارید و سیب‌زمینی و پیاز را در جای خنک و تاریک نگهداری کنید. مقداری میوه و سبزی منجمد در دسترس داشته باشید تا درصورتی‌که تمام محصولات غذایی تازه خود را قبل از خرید دوباره خوردید، از آن استفاده کنید.

• از دورریز مواد غذایی برای تولید کمپوست استفاده کنید.

حتی پوست سبزی‌ها هم نباید هدر برود. تهیه کمپوست از ضایعات مواد غذایی راهکاری عالی برای دور نگه‌داشتن ضایعات مواد غذایی از محل دفن زباله و تأمین مواد مغذی برای باغچه یا گلدان است.

• از باقی‌مانده مواد غذایی خلاقانه استفاده کنید.

به‌جای دور ریختن مواد غذایی مانده، راهکاری برای استفاده از آن‌ها پیدا کنید. ضایعات و پوست سبزی‌ها را می‌توانید به آب سوپ تبدیل کنید. سیب یا زغال‌اخته نرم را می‌توانید همراه با غلات صبحانه بپزید و میل کنید.

جمع‌بندی: چطور جلوی دور ریز مواد غذایی را بگیریم

دورریز مواد غذایی یک مسئله جهانی مهم است، به‌طوری‌که تقریباً یک‌سوم کل مواد غذایی تولیدشده برای مصرف انسان هرساله هدر می‌رود. دلایل کلیدی دورریز مواد غذایی عبارت است از تولید بیش‌ازحد، مدیریت ضعیف در استفاده از مواد غذایی موجود، استانداردهای کیفی و ظاهری سفت‌وسخت محصولات غذایی و موارد مرتبط با مصرف‌کنندگان مانند خرید بیش‌ازحد مواد غذایی و نداشتن برنامه غذایی هفتگی. علاوه بر این، امکانات ناکافی برای ذخیره‌سازی یا حمل‌ونقل مواد غذایی باعث فساد مواد غذایی قبل از رسیدن آن‌ها به دست مصرف‌کنندگان می‌شود.

برای کاهش دورریز مواد غذایی می‌توان چندین استراتژی را اجرا کرد. اول، بهبود عملکرد زنجیره تأمین مواد غذایی از طریق پیش‌بینی بهتر تقاضا و مدیریت موجودی مواد غذایی می‌تواند به همسویی عرضه با تقاضا کمک کند. دوم، آموزش مصرف‌کنندگان در مورد تکنیک‌های مناسب نگهداری مواد غذایی و اهمیت برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی می‌تواند زباله‌های خانگی را کاهش دهد. سوم، ترویج استفاده از میوه‌ها و سبزی‌ها با ظاهر ناخوشایند می‌تواند به مبارزه با استانداردهای زیبایی‌شناختی که منجر به دورریز غیرضروری مواد غذایی می‌شود، کمک کند.

علاوه بر این، طرح‌هایی مانند شبکه‌های بازیابی غذا می‌توانند غذای مازاد را به‌جای دور ریختن به دست افراد نیازمند برساند. رستوران‌ها و خرده‌فروش‌ها نیز می‌توانند شیوه‌هایی مانند اهدای غذای اضافی یا ارائه تخفیف برای اقلام غذایی که تاریخ انقضای آن‌ها نزدیک است، داشته باشند. درنهایت، دولت می‌تواند سیاست‌هایی را اجرا کند که انگیزه کاهش دورریز مواد غذایی را فراهم می‌کند. درمجموع، این استراتژی‌ها می‌توانند تأثیر دورریز مواد غذایی بر محیط‌زیست و جامعه را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند.

منابع

• https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/sustainability/food-waste/
• https://www.mayoclinichealthsystem.org/hometown-health/speaking-of-health/7-ways-to-reduce-food-waste-in-your-kitchen
• https://www.usda.gov/foodwaste/faqs
• https://www.ucdavis.edu/food/news/why-is-one-third-of-food-wasted-worldwide