قابلی پلو (یا به‌قول مردم افغانستان، «قابلی پلو افغانی») یکی از خوش‌رنگ‌ترین و خوش‌طعم‌ترین غذاهای بر پایه برنج است که در مرز میان ایران و افغانستان، خصوصاً مناطق خراسان، بلخ، هرات و کابل ریشه دارد. غذایی مجلل با تزئیناتی چشم‌نواز از خلال بادام، کشمش، هویج و گوشت، که هم طعم را تسخیر می‌کند، هم نگاه را.

تاریخچه و محل ظهور قابلی پلو

ریشه‌های اصلی قابلی پلو به افغانستان بازمی‌گردد. واژه «قابلی» از «قابلیه» به معنی "قابلیت" یا "قابل بودن" مشتق شده و در زبان دری (فارسی افغانستان) اشاره به غذایی دارد که ارزش سرو در مجالس مهم را دارد.

در افغانستان، قابلی پلو اغلب به‌عنوان غذای ملی شناخته می‌شود. اما در نواحی شرقی ایران، به‌ویژه خراسان رضوی و جنوبی و سیستان و بلوچستان، این غذا با اندکی تغییر در مواد اولیه و شیوه طبخ، به بخشی از فرهنگ غذایی مردم تبدیل شده است.

قابلی پلو در چه مراسماتی استفاده می‌شود؟

قابلی پلو به‌دلیل ظاهر باشکوه و طعم غنی‌اش، از جمله غذاهایی‌ست که برای مراسم رسمی، مهمانی‌های خانوادگی، مجالس عروسی، اعیاد مذهبی مانند عید قربان و حتی سفره‌های افطاری تهیه می‌شود. همچنین در برخی مناطق، قابلی پلو را به‌عنوان غذای ختم و مراسم عزاداری نیز می‌پزند تا هم نماد احترام باشد و هم نشانی از سخاوت.

فواید و ارزش غذایی قابلی پلو چیست

قابلی پلو یکی از غذاهای سنتی و پرخاصیت است که ترکیبی از گوشت، سبزیجات و ادویه‌های معطر را در بر دارد. گوشت سردست گوسفندی منبعی غنی از پروتئین و آهن است که به تقویت عضلات و پیشگیری از کم‌خونی کمک می‌کند. هویج با دارا بودن بتاکاروتن و ویتامین A، در بهبود بینایی و سلامت پوست نقش مهمی دارد. کشمش پلویی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و انرژی طبیعی است که برای تقویت سیستم ایمنی و افزایش نشاط بدن مفید است. ادویه‌هایی همچون دارچین، میخک، زنجبیل و تخم گشنیز خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونی‌کننده داشته و به بهبود گردش خون و هضم غذا کمک می‌کنند. زیره سیاه نیز با خواص ضدنفخ و تقویت‌کننده گوارش، هضم این غذای خوش‌طعم را آسان‌تر می‌سازد. ترکیب این مواد در کنار برنج، قابلی پلو را به غذایی کامل، مقوی و معطر تبدیل کرده است که علاوه بر طعم بی‌نظیر، ارزش تغذیه‌ای بالایی دارد.

مواد اولیه رایج در قابلی پلو

اگرچه دستورها متفاوت است، اما ترکیب کلاسیک قابلی پلو شامل موارد زیر است:

• زردچوبه: یک قاشق چای خوری
• روغن مایع: یک چهارم پیمانه
• پیاز: یک عدد بزرگ
• شکر: 3 فاشق غذاخوری
• برنج: 2 پیمانه
• هویج خلالی شده:3 عدد بزرگ
•  فلفل قرمز: نصف قاشق چای خوری
• کره: 50 گرم
• آب: به میزان لازم
• تخم گشنیز: 1 قاشق چای خوری
• میخک: 3 عدد
• پودر هل: 1 قاشق چای خوری
• پودر زنجبیل: 1 قاشق چای خوری
• فلفل سیاه : نصف قاشق چای خوری
• پودر دارچین: 1 قاشق چای خوری
• پودر سیر: نصف قاشق چای خوری
• کشمش پلویی: 3 قاشق غذاخوری
• زیره سیاه: نصف قاشق چای خوری
• گوشت گوسفندی با استخوان: 500 گرم
• نمک: یک و نیم قاشق مرباخوری

طرز تهیه کلاسیک قابلی پلو (خراسانی/افغانی)

آماده سازی

مرحله 1

برنج را پاک کنید؛ با آب ولرم بشویید. تا زمان شفاف‌شدن آبِ برنج، به شست‌وشو ادامه دهید.
برنج را با مقداری آب در حدی که آب روی برنج را بگیرد، بخیسانید. پس از گذشت این زمان، آبِ برنج را خالی کنید.
پیاز و هویج را بشویید، پوست بگیرید و خلالی خرد کنید.
گوشت گوسفندی را درشت خرد کنید.

کشمش را در آب بخیسانید.

روش پخت قابلی پلو

مرحله1

در قابلمه‌ای، روغن بریزید؛ روی حرارت قرار دهید تا گرم شود. پیاز را به روغن بیفزایید و تفت دهید تا بلوری شود.

مرحله 2

گوشت خردشده را به پیاز بیفزایید تا رنگ گوشت تغییر کند.

مرحله 3

دارچین، زیره، میخک، فلفل‌ سیاه، فلفل ‌قرمز، تخم گشنیز، هل، زردچوبه، زنجبیل و سیر را به گوشت‌ اضافه کنید و تفت دهید.

مرحله 4

سپس، مقداری آب را با این مواد ترکیب کنید و بگذارید تا گوشت روی حرارت ملایم بپزد.

مرحله 5

اواخر پخت، نمک گوشت را اندازه کنید و اجازه دهید تا ادامه پخت، کامل شود.

مرحله 6

در تابه‌ای روغن و کره را بریزید و روی حرارت قرار دهید تا کره ذوب شود.

مرحله 7

هویج خردشده را در روغن و کره، با شکر، تفت دهید تا کمی نرم شود.

مرحله 8

آب گوشت را جدا کنید.

مرحله 9

حالا، برنج را در آب گوشت بریزید و اجازه دهید تا آب برنج جمع شود.

مرحله 10

مقداری از مخلوط هویج و کشمش را برای تزئین بردارید . وقتی آب برنج جمع شد، گوشت‌های پخته‌شده و باقی مخلوط هویج و کشمش را روی آن بریزید و روی حرارت ملایم بگذارید تا دم بکشد.

مرحله 11

سپس پلو را در ظرف سرو بریزید و با هویج و کشمش تزئین کنید.

نکات طلایی هنگام پخت قابلی پلو

• ادویه‌ها را با دقت انتخاب کنید: هل، زیره و دارچین رایحه‌ای منحصربه‌فرد به این غذا می‌دهند. افراط در آن‌ها تعادل را به‌هم می‌زند.

• هویج را با دقت خلال کنید: نازکی و تفت‌دادن صحیح هویج، از عوامل کلیدی طعم و ظاهر این غذاست.

• گوشت را جداگانه بپزید: برای کنترل بافت و مزه بهتر است گوشت جداگانه با ادویه و پیاز پخته شود.

• آب گوشت صاف‌شده برای طعم بیشتر: استفاده از آب گوشت هنگام دم‌دادن برنج، مزه‌ای عمیق به قابلی می‌دهد.

روش نگهداری قابلی پلو

• نگهداری در یخچال: در ظرف دربسته، تا ۳ روز در یخچال قابل نگهداری است.

• فریز کردن: می‌توانید برنج و تزئینات را جداگانه فریز کنید تا هنگام گرم‌کردن، بافت و طعم اصلی حفظ شود.

• گرم‌کردن مجدد: بهترین روش، بخار دادن روی شعله ملایم همراه با کمی آب یا روغن است.

غذاهای مشابه قابلی پلو

اگر عاشق طعم قابلی هستید، احتمالاً این غذاها را نیز دوست خواهید داشت:

• زرشک‌پلو با مرغ: ترکیب برنج و زرشک با مرغ سرخ‌شده

• چلو گوشت: غذای مجلسی ایرانی با گوشت آب‌پز شده

• پلو افغانی: گونه‌ای دیگر از قابلی که با کشمش، زعفران و گوشت تهیه می‌شود

• بریانی اصفهان: بافت مشابه گوشت، اما با ادویه‌ها و سبک خاص

جمع‌بندی

قابلی پلو از جمله غذاهایی است که با وجود زادگاه شرقی‌اش، به بخشی از هویت غذایی ایرانی نیز تبدیل شده است. طعمی دلنشین، ظاهری فاخر و ارزش غذایی بالا، این غذا را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای میزبانی‌های رسمی و خانوادگی تبدیل کرده است. اگر تا به حال قابلی پلو را امتحان نکرده‌اید، شاید وقت آن رسیده که با دستور سنتی آن، سفری خوشمزه به قلب سنت‌های غذایی شرق ایران و افغانستان داشته باشید.

منابع

1.    https://www.webmd.com/food-recipes/benefits-carrots

2.     https://www.verywellhealth.com/are-raisins-good-for-you-8746508

3.     https://www.webmd.com/diet/supplement-guide-cinnamon

4.     https://www.webmd.com/diet/ss/slideshow-health-benefits-ginger