خواص پونه برای سلامتی که باید بدانید

پونه گیاهی است که به‌دلیل طعم، رنگ و عطرش به‌عنوان ادویه در بسیاری از مناطق جهان استفاده می‌شود. این گیاه دارای طعمی قوی، گرم، کمی شیرین و لطیف است و می‌توان آن را به‌صورت تازه یا خشک استفاده کرد. پونه دارای فواید زیادی برای سلامتی است و اگرچه معمولاً در مقادیر کم استفاده می‌شود، حاوی انواعی از ریزمغذی‌ها است که خواصی مختلف از قبیل مبارزه با باکتری‌ها و کاهش التهاب دارند. در این مقاله از وب‌سایت حس‌تازگی به شناخت پونه، ارزش غذایی این گیاه، فواید مصرف پونه و طرز تهیه دم‌نوش پونه می‌پردازیم.

پونه چیست

پونه(Origanum vulgare)  گیاهی است که بیش از 60 گونه دارد و اکثریت آن‌ها به خانواده Lamiaceae تعلق دارند. این گیاه دارای برگ‌های سبز زیتونی و گل‌های بنفش است و مشابه گیاهان دیگر از جمله نعناع، آویشن، مرزنجوش و ریحان است. برگ‌های پونه و اسانس آن در محصولات غذایی، لوازم‌آرایشی و لیکورهای الکلی استفاده می‌شود. پونه حاوی ترکیباتی شیمیایی است که ممکن است به کاهش سرفه کمک کنند. همچنین پونه ممکن است به هضم غذا و تقویت سیستم ایمنی بدن در مبارزه با برخی از باکتری‌ها و ویروس‌ها یاری رساند؛ ازاین‌رو جدا از ارزش غذایی، پونه کوهی یک افزودنی آنتی‌اکسیدانی مؤثر در انواع مختلف غذاها مانند سس مایونز و سس فرانسوی است. مردم از پونه برای کمک به بهبود زخم، درمان عفونت‌های انگلی و بسیاری از بیماری‌های دیگر استفاده می‌کنند، اما شواهد علمی کافی در این خصوص وجود ندارد.

ارزش غذایی پونه

100 گرم پونه خشک حاوی ترکیبات زیر است:

Water	9.93	g
Energy	265	kcal
Energy	1110	kJ
Protein	9	g
Total lipid (fat)	4.28	g
Ash	7.87	g
Carbohydrate, by difference	68.9	g
Fiber, total dietary	42.5	g
Total Sugars	4.09	g
Sucrose	0.91	g
Glucose	1.9	g
Fructose	1.13	g
Galactose	0.15	g
Calcium, Ca	1600	mg
Iron, Fe	36.8	mg
Magnesium, Mg	270	mg
Phosphorus, P	148	mg
Potassium, K	1260	mg
Sodium, Na	25	mg
Zinc, Zn	2.69	mg
Copper, Cu	0.633	mg
Manganese, Mn	4.99	mg
Selenium, Se	4.5	µg
Vitamin C, total ascorbic acid	2.3	mg
Thiamin	0.177	mg
Riboflavin	0.528	mg
Niacin	4.64	mg
Pantothenic acid	0.921	mg
Vitamin B-6	1.04	mg
Folate, total	237	µg
Folate, food	237	µg
Folate, DFE	237	µg
Choline, total	32.3	mg
Betaine	9.8	mg
Vitamin A, RAE	85	µg
Carotene, beta	1010	µg
Carotene, alpha	20	µg
Cryptoxanthin, beta	7	µg
Vitamin A, IU	1700	IU
Lutein + zeaxanthin	1900	µg
Vitamin E (alpha-tocopherol)	18.3	mg
Tocopherol, gamma	24.4	mg
Tocopherol, delta	0.92	mg
Vitamin K (phylloquinone)	622	µg
Vitamin K (Dihydrophylloquinone)	0	µg
Fatty acids, total saturated	1.55	g
SFA 10:0	0.004	g
SFA 12:0	0.246	g
SFA 14:0	0.004	g
SFA 16:0	0.792	g
SFA 18:0	0.505	g
Fatty acids, total monounsaturated	0.716	g
MUFA 16:1	0.004	g
MUFA 18:1	0.712	g
MUFA 18:1 c	0.712	g
Fatty acids, total polyunsaturated	1.37	g
PUFA 18:2	0.748	g
PUFA 18:3	0.621	g
PUFA 18:3 n-3 c,c,c (ALA)	0.621	g
Tryptophan	0.203	g
Threonine	0.322	g
Isoleucine	0.441	g
Leucine	0.78	g
Lysine	0.5	g
Methionine	0.127	g
Cystine	0.11	g
Phenylalanine	0.449	g
Tyrosine	0.297	g
Valine	0.585	g
Arginine	0.449	g
Histidine	0.144	g
Alanine	0.5	g
Aspartic acid	1.01	g
Glutamic acid	0.975	g
Glycine	0.517	g
Proline	1.71	g
Serine	0.314	g

فواید پونه برای سلامتی

پونه فواید زیادی برای سلامتی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

• سرشار از آنتی‌اکسیدان است

پونه سرشار از آنتی‌اکسیدان است. آنتی‌اکسیدان‌ها در مبارزه با آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد به بدن کمک می‌کنند. تجمع رادیکال‌های آزاد در بدن با ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان و بیماری‌های قلبی مرتبط است. چندین تحقیق در محیط آزمایشگاه نشان داده‌اند که پونه و روغن پونه سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند. اسانس پونه سرشار از کارواکرول و تیمول است؛ کارواکرول و تیمول دو آنتی‌اکسیدان هستند که می‌توانند به جلوگیری از آسیب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک کنند. همچنین مصرف پونه در ترکیب با سایر مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان مانند میوه‌ها و سبزی‌ها، می‌تواند مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان برای بدن فراهم کند که ممکن است به بهبود سلامت بدن کمک کنند.

• ممکن است به مبارزه با باکتری‌ها کمک کند

پونه حاوی ترکیبات خاصی است که خواص ضدباکتریایی قوی دارند. نتایج تحقیقی در محیط آزمایشگاه نشان داد که پونه در برابر 23 گونه باکتری مؤثر است. علاوه بر این، نتایج تحقیقی که فعالیت ضد میکروبی اسانس پونه، مریم‌گلی و آویشن را مقایسه کرد، نشان داد که پونه پس از آویشن یکی از مؤثرترین اسانس‌ها در برابر باکتری‌ها است. تحقیقات انجام‌شده محدود به محیط آزمایشگاه بوده است و در آن از عصاره این گیاه استفاده شده است؛ بنابراین، انجام تحقیقات بیشتر روی انسان ضروری است.

• ممکن است خواص ضد سرطانی داشته باشد

پونه سرشار از آنتی‌اکسیدان است. آنتی‌اکسیدان‌ها نه‌تنها می‌توانند مانع آسیب رادیکال‌های آزاد شوند، بلکه ممکن است به پیشگیری از ابتلا به سرطان نیز کمک کنند. برخی از تحقیقات انجام‌شده در محیط آزمایشگاه نشان داده‌اند که پونه و ترکیبات آن ممکن است به ازبین‌بردن سلول‌های سرطانی کمک کنند. به‌تازگی محققان در تحقیقی در محیط آزمایشگاه سلول‌های سرطانی روده انسان را با عصاره پونه درمان کردند و نشان دادند که عصاره پونه رشد سلول‌های سرطانی را متوقف کرده و به ازبین‌بردن آن‌ها کمک می‌کند. تحقیق دیگری نیز نشان داد که کارواکرول، یکی از اجزای پونه، به سرکوب رشد و پیشگیری از انتشار سلول‌های سرطانی روده بزرگ کمک می‌کند. بااین‌حال، باید توجه داشت که این تحقیقات در محیط آزمایشگاه و با استفاده از عصاره غلیظ گیاه و ترکیبات آن انجام‌شده‌اند؛ بنابراین برای تعیین اثرات مفید این گیاه، انجام تحقیق روی انسان با استفاده از دوزهای معمولی پونه الزامی است.

• ممکن است به کاهش عفونت ویروسی کمک کند

علاوه بر مبارزه با باکتری‌ها، نتایج برخی از تحقیقات در محیط آزمایشگاه نشان داده‌اند که پونه و اجزای آن ممکن است در برابر برخی ویروس‌ها نیز از بدن محافظت کنند. به‌طور خاص، کارواکرول و تیمول دو ترکیب موجود در پونه هستند که با خواص ضدویروسی این گیاه مرتبط‌اند. به‌تازگی در تحقیقی که در محیط آزمایشگاه انجام شد، کارواکرول نورویروس، ویروسی را که باعث اسهال، حالت تهوع و درد معده می‌شود در عرض یک ساعت غیرفعال کرد. تحقیق دیگری نشان داد که تیمول و کارواکرول 90 درصد از ویروس هرپس سیمپلکس را تنها در عرض یک ساعت غیرفعال می‌کنند. اگرچه این نتایج امیدوارکننده هستند، انجام تحقیقات بیشتر در مورد اینکه چگونه پونه ممکن است بر عفونت‌های ویروسی در انسان تأثیر بگذارد، ضروری است.

• می‌تواند التهاب را کاهش دهد

التهاب پاسخ ایمنی طبیعی بدن است که در نتیجه بیماری یا آسیب رخ می‌دهد. بااین‌حال، اعتقاد بر این است که التهاب مزمن در ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی، دیابت و بیماری‌های خودایمنی نقش دارد. پونه سرشار از آنتی‌اکسیدان است و می‌تواند به خنثی‌کردن رادیکال‌های آزاد و کاهش التهاب کمک کند. همچنین پونه حاوی ترکیباتی مانند کارواکرول است که خواص ضدالتهابی دارند. در تحقیقی روی موش‌ها، کارواکرول تورم پنجه‌های این حیوان را تا 57 درصد کاهش داد. تحقیق دیگری روی موش‌های مبتلا به کولیت یا کولون ملتهب نشان داد که مخلوطی از اسانس آویشن و پونه تعداد نشانگرهای التهابی را در این موش‌ها کاهش می‌دهد. بااین‌وجود این تحقیقات عصاره بسیار غلیظ پونه را بررسی کرده‌اند و برای تعیین اینکه چگونه مصرف دوز طبیعی پونه می‌تواند بر التهاب انسان تأثیر بگذارد، به انجام تحقیقات بیشتری نیاز است.

• به‌راحتی قابل‌استفاده است

اگرچه ممکن است پونه بر روی پیتزا یا در ماکارونی، دوغ و سالاد استفاده شود، این گیاه را می‌توان به طرق مختلف دیگری نیز مورد استفاده قرار داد. می‌توان از برگ تازه آن در سالاد استفاده کرد یا آن‌ها را در سوپ و خورش مصرف کرد. همچنین می‌توان از آن برای تهیه سس پستو یا سس سالاد، مزه‌دارکردن غذاهای گوشتی یا طعم‌دادن به سس‌های خانگی استفاده کرد. در واقع پونه به‌صورت تازه، خشک یا به‌صورت روغن در دسترس است و بنابراین گنجاندن آن در رژیم غذایی روزانه بسیار آسان است.

طرز تهیه دم‌نوش پونه

برای تهیه دم‌نوش پونه در منزل می‌توانید همان پونه خشکی را که برای پخت‌وپز به کار می‌برید، مورداستفاده قرار دهید. به این منظور مراحل زیر را انجام دهید:

• 1 فنجان آب را به جوش بیاورید.
• آب جوش را روی 2 قاشق چای‌خوری پونه خشک که در یک صافی چای ریخته‌اید، بریزید.
• اجازه دهید مخلوط به مدت 2 تا 4 دقیقه دم بکشد.
• صافی را بردارید و دم‌نوش را میل کنید.

جمع‌بندی: پونه گیاهی معجزه‌آسا

پونه گیاهی است که از قدیم‌الایام در منطقه مدیترانه کشت می‌شود فواید زیادی برای سلامتی دارد. پونه علاوه بر ارزش غذایی، یک افزودنی مؤثر در انواع غذاها مانند سس مایونز و سس فرانسوی است. پونه حاوی اسانس‌هایی ازجمله کارواکرول، تیمول، لیمونن، پینن، اوسیمن و کاریوفیلن و فنولیک‌ها است. این گیاه آنتی‌اکسیدان زیادی دارد و ممکن است به مبارزه بدن در مقابله با باکتری‌ها و ویروس‌ها کمک کند، رشد سلول‌های سرطانی را کاهش دهد و به کاهش التهاب یاری رساند. در واقع خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی پونه آن را به‌عنوان یک نگهدارنده طبیعی به‌جای نگهدارنده­های شیمیایی در صنعت تولید مواد غذایی تبدیل کرده است. بااین‌حال، تحقیقات انجام‌شده روی خواص پونه محدود به تحقیقاتی در محیط آزمایشگاه یا روی حیوانات بوده است و انجام تحقیقات بیشتر برای تعیین اثرات بالقوه پونه در انسان ضروری است.

منابع

• Healthline
• Webmd
• Healthline
• nal.usda
• sciencedirect
• Veenstra JP, Johnson JJ. Oregano (Origanum vulgare) extract for food preservation and improvement in gastrointestinal health. Int J Nutr. 2019;3(4):43-52. doi: 10.14302/issn.2379-7835.ijn-19-2703. Epub 2019 Apr 9. PMID: 31080888; PMCID: PMC6508890.